Η άλλη όψη…
Διαβάζοντας “ζει” κανείς πολλές ζωές
Γράφει ο Ανδρέας Χριστόπουλος, εκδότης – συγγραφέας.
Λυτός που πραγματικά διαβάζει βιβλία, «ζει πολλές ζωές». Ζει τη δική του φυσικά, ταυτόχρονα όμως «ζει» και τις εμπειρίες άλλων αγνώστων ανθρώπων, που (του) τις περιγράφουν μέσα από το χαρτί.
Ένας άνθρωπος που δεν διαβάζει ποτέ, τι ζει; Μόνο μια ζωή, τη δική του. Και αντλεί εμπειρίες μέσα από το στενό του περίγυρο ή τα ελάχιστα ερεθίσματα της καθημερινότητάς του. Αντίθετα, ο… βιβλιοφάγος εισπράττει συμπυκνωμένη γνώση και μνήμη. Ουσιαστικά «σπουδάζει», γίνεται σοφότερος, διευρύνει τους ορίζοντές του.
O Ουμπέρτο Έκο, στο τελευταίο του βιβλίο, «Αναμνήσεις επί χάρτου», υπερασπίζεται τη βιβλιοφιλία, θεωρώντας τη ως τη μέγιστη δυνατότητα συλλογικής μνήμης για την ανθρωπότητα. O συλλογισμός του είναι όντως έξοχος. «O πρωτόγονος άνθρωπος», γράφει, «δεν προλαβαίνει να αποκτήσει συλλογική μνήμη. Πεθαίνει στα 25–30 χρόνια του, χωρίς η μία γενιά να παραδίδει στην άλλη γνώσεις και εμπειρίες. Ήταν οι γέροι της φυλής που ανέλαβαν αυτό το ρόλο.
Να ενώνουν τις προηγούμενες γενιές με τις επόμενες. Να υπενθυμίζουν στους νέους —που τίποτα δεν ήξεραν ή δεν προλάβαιναν να μάθουν— πώς να δημιουργούν, να κυνηγούν, να πορεύονται. Χιλιάδες χρόνια μετά, οι άνθρωποι ανακαλύπτουν την τυπογραφία. Δηλαδή το βιβλίο.
H συλλογική μνήμη δεν είχε ανάγκη τους σοφούς γέροντες, αλλά τους συγγραφείς. Στις σελίδες των βιβλίων, οι άνθρωποι μπορούσαν να βρουν έναν απίστευτο αριθμό πληροφοριών (άχρηστων ή χρήσιμων), που όταν τις ταξινομούσαν σωστά, μπορούσαν να είναι η συνέχεια των προηγούμενων γενιών».
Όποιος διαβάζει βιβλία, λοιπόν, είναι σαν να συνομιλεί με τους σοφούς γέρους της φυλής. Οι σοφοί γέροι της φυλής είναι ό,τι τα βιβλία για τον Oυμπέρτο Έκο. Τα βιβλία εξασφαλίζουν μια αέναη συνέχεια στο ανθρώπινο είδος. Δεν χρειάζεται η κάθε γενιά να ανακαλύπτει εξαρχής σκέψεις, νοήματα, πρακτικές.
Διαβάζοντας, αντιλαμβάνεται πώς σκέπτονταν οι άνθρωποι, πού έκαναν λάθη, τι μπορεί να διδαχθεί από τις διαδρομές τους, ακόμα και αν ούτε ένας εξ αυτών δεν υπάρχει στη ζωή για να συνομιλήσει μαζί του. Κι όμως: μέσα από τα βιβλία, αυτό ακριβώς συμβαίνει.
Συνομιλείς με ανθρώπους που υπάρχουν ή δεν υπάρχουν πια. Τους κατανοείς και τους εκμεταλλεύεσαι, αφού η συλλογική μνήμη και οι εμπειρίες που σου προσφέρουν είναι μεν οι ζωές τους, αλλά βελτιώνουν και τη δική σου.
