Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας
Γράφει η Φωτεινή Κ. Σίμογλου*
Σήμερα 9 Φεβρουαρίου τιμάται σε παγκόσμιο επίπεδο η Ελληνική γλώσσα, η γλώσσα που έθεσε τα θεμέλια και τις αξίες του Δυτικού Πνεύματος, τόσο ηθικά και πολιτισμικά, όσο και πολιτικά. Γλώσσα απαράμιλλου κάλους και απερίγραπτης αισθητικής ομορφιάς, η γλώσσα στην οποία εκφωνήθηκαν τα Ομηρικά Έπη, η γλώσσα των μεγάλων φιλοσόφων, Πλάτωνα και Αριστοτέλη, η γλώσσα της Σαπφούς, του Αριστοφάνη, του Σοφοκλή και του Θουκυδίδη, υπήρξε από τις πρώτες που διαμόρφωσε την Ποίηση, η Λογοτεχνία, την Πολιτική, την Επιστήμη, το Θέατρο.
Σε αντίθεση με το μακρινό παρελθόν, όπου η Ελληνική γλώσσα υπήρξε η πιο ευρέως ομιλούμενη από τις γλώσσες του τότε γνωστού κόσμου, σήμερα ομιλείται σε λίγες γωνιές του πλανήτη. Παρόλα ταύτα η ακτινοβολία της Ελληνικής γλώσσας είναι μεγάλη. Ο Γκαίτε, ποιητής και φιλόσοφος του 18ου αιώνα αναφέρει: «Άκουσα στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης το Ευαγγέλιο σε όλες τις γλώσσες. Η Ελληνική αντήχησε άστρο λαμπερό μέσα στη νύχτα».
Από την αρχαιότητα έως την Ελληνική Επανάσταση και τη σύσταση του Νέου Ελληνικού Κράτους η Ελληνική γλώσσα διαμορφώθηκε και έλαβε τη σημερινή της μορφή. Η γλώσσα του λαού, όπως αποκαλούσε ο Σολωμός, ήταν εκείνη που έπρεπε να χρησιμοποιεί τη γραφή και την ομιλία των Νεοελλήνων. Την άποψη αυτή θα την υπερασπιστεί τόσο με την ποίησή του όσο και με το κριτικό κείμενο του Διαλόγου (1824) όπου ο Ποιητής, με την ηθική υποστήριξη του Φίλου, θα συγκρουστεί με τον Σοφολογιότατο. «Εκατάλαβα· θέλεις να ομιλήσουμε για τη γλώσσα· μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα; Εκείνη άρχισε να πατή τα κεφάλια τα τούρκικα, τούτη θέλει πατήση ογλήγορα τα σοφολογιωτατίστικα, καὶ έπειτα αγκαλιασμένες και οι δύο θέλει προχωρήσουν εις το δρόμο της δόξας, χωρίς ποτέ να γυρίσουν οπίσω, αν κανένας Σοφολογιώτατος κρώζη ή κανένας Τούρκος βαβίζη· γιατί για με είναι όμοιοι και οι δύο».
Ο Διονύσιος Σολωμός θεωρείται ο «αμετακίνητος γενάρχης της ελληνικής γραμματείας», ο άνθρωπος που ερχόμενος σε επαφή με άλλες Ευρωπαϊκές γλώσσες, επέλεξε την Ελληνική γλώσσα ως επίσημη γλώσσα των Ποιημάτων του και σήμερα στις 9 Φεβρουαρίου τιμάται για την ξεχωριστή θέση που κατείχε στην Ελληνική γραμματεία και διανόηση. Ήταν εκείνος ο οποίος συνέδεσε τις έννοιες γλώσσα και έθνος, που διαμόρφωσε μία εθνική γραμματεία και έγινε η «καθαρή» έκφραση των αισθημάτων του καιρού του και της πατρίδας του. Επιδίωκε να αποτυπώσει σε βάθος την έννοια της Ελευθερίας, μιας ελευθερίας τόσο γλωσσικής και εκφραστικής, όσο και ηθικής. Επιθυμούσε να καλλιεργήσει μία γλώσσα που να εκφράσει αξίες και ιδέες εθνικές και οικουμενικές ταυτόχρονα. Και ήταν «Ελεύθερος» να το επιχειρήσει.
Ο Σολωμός ήταν εκείνος ο οποίος μέσα από τα χειρόγραφά του ανέδειξε την ελληνική ως μία γλώσσα υψηλού κύρους, καθώς την επέλεξε για την αποτύπωση των ποιημάτων του. Αυτό μας φέρνει στον νου τους πρώιμους και μέσους Βυζαντινούς αιώνες, όπου σταδιακά η χρήση της Λατινικής γλώσσας εξασθενεί και χρησιμοποιείται η Ελληνική σε επίσημους κώδικες αλλά και στην λογοτεχνία. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τον Σολωμό, αν μπορέσουμε να αντιληφθούμε την γεωπολιτική θέση των περιοχών όπου συνέθεσε την υψηλή λογοτεχνική παραγωγή του.
Η γλώσσα που σήμερα μιλάμε και γράφουμε, με την πλούσια ιστορική της διαδρομή, τις ποικίλες μορφές της, τα διάφορα ιδιώματά της, είναι κομμάτι της εθνικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Μιας κληρονομιάς που ως εκπαιδευτικοί πρέπει να μεταλαμπαδεύσουμε στους μαθητές μας. Έχουμε το χρέος να την διαφυλάξουμε και να την εμπλουτίσουμε συνάμα, διότι δεν πρέπει να σταματά η ιστορική εξέλιξη της γλώσσας, αλλά πρέπει να διαγράφει μία πορεία και στο μέλλον. Δεν μένουμε λοιπόν στάσιμοι στην υψηλή γλωσσική παράδοση του παρελθόντος, αλλά προσπαθούμε να γίνουμε οι συνεχιστές της, οι νέοι «Σολωμοί» αυτής της γλώσσας. Και σίγουρα όχι να την αλλάξουμε, αλλά να την εξελίξουμε.
Κλείνοντας, παραθέτω τα λόγια του Οδυσσέα Ελύτη για την ελληνική γλώσσα και ποίηση: «Χωρίς να λησμονεί κανείς ότι στο μάκρος εικοσιπέντε αιώνων δεν υπήρξε ούτε ένας, επαναλαμβάνω ούτε ένας, που να μην γράφτηκε ποίηση στην ελληνική γλώσσα».
*Φωτεινή Κ. Σίμογλου
M.ed. Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας. Αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ελληνογαλλικής Φιλίας «Σέρρες-Fosses». Σύμβουλος Δημοτικής Κοινότητας Σερρών