Ιερά Μητρόπολις Σερρών και Νιγρίτης
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΧΗ ΕΠΙ ΤΗ ΕΙΣΟΔΩ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΓΙΑΝ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗΝ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΝ
«Ἡ μετάνοια εἶναι φάρμακο τῶν πλημμελημάτων, ἐξαφάνιση τῶν παρανομιῶν, παρρησία πρός τόν Θεό, ὅπλο κατά τοῦ Διαβόλου, ἐλπίδα
σωτηρίας, ἐξάλειψη ἀπογνώσεως … Ἡ
μετάνοια μᾶς ἀνοίγει
τόν οὐρανό,
ἡ μετάνοια μᾶς εἰσάγει
στόν Παράδεισο».
Ἱερός Χρυσόστομος. (Ε.Π.Ε. 30,286).
Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,
Ἡ ἀγάπη τοῦ ἁγίου Θεοῦ μᾶς ὁδήγησε καί πάλιν ἐφέτος στήν πλέον κατανυκτική περίοδο ὁλοκλήρου τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ μας ἔτους, τήν Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Ἡ ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή ἀποτελεῖ τήν ἀκένωτη καί ζωηφόρο πηγή πού διαποτίζει μέ τά σωτήρια νάματά της ὁλόκληρη τήν πνευματική μας ζωή. Ἡ ψυχωφελής αὐτή περίοδος προβάλλει ἐνώπιόν μας ὡς μία ἀφετηρία νέων ἀγώνων τοῦ πνεύματος κατά τῆς πολυειδοῦς ἀμαρτίας, ὡς μία εὐκαιρία γόνιμου πνευματικοῦ προβληματισμοῦ καί περισυλλογῆς μέ γνώμονα τό αἰώνιο θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὡς μία ἀρχή σωτήριων ἀποφάσεων, πού ἀφοροῦν τήν ἴδια τήν ζωή στήν πληρότητά της. Ὡς κύριος σκοπός τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς παρουσιάζεται ἡ πνευματική μας προετοιμασία, ὥστε νά ὑποδεχθοῦμε «ψυχαῖς καθαραῖς καί ἀρρυπώτοις χείλεσι» τόν Νυμφίο Χριστό, νά προσεγγίσουμε φωτιστικῶς τά ἄχραντα καί κοσμοσωτήρια Πάθη Του καί νά κοινωνήσουμε σωστικῶς τή ζωή, τήν ἐλπίδα καί τήν ἄληκτη εὐφροσύνη πού χαρίζει ἡ ἔνδοξη Ἀνάστασή Του.
Κυρίαρχη θέση σ’ αὐτόν τόν πνευματικό μας ἀγώνα κατέχει ἡ θεοσύστατη νηστεία. Μέ τήν νηστεία καί τήν ἐν γένει ἐγκράτεια «ταπεινώνεται» τό φιλόσαρκον φρόνημα, ἀνακαινίζεται καί δυναμοῦται ὁ ἔσω τῆς καρδίας ἄνθρωπος. «Ἀληθής νηστεία͵ ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις͵ ἐγκράτεια γλώσσης͵ θυμοῦ ἀποχή͵ ἐπιθυμιῶν χωρισμός͵ καταλαλιᾶς͵ ψεύδους͵ ἐπιορκίας. Ἡ τούτων ἔνδεια νηστεία ἐστίν ἀληθής» (Μεγ. Βασιλείου, λόγος Β’, περί νηστείας), τονίζει στόν δεύτερο λόγο του περί νηστείας ὁ Μέγας Βασίλειος. Δέν ἀρκεῖ ὅμως μόνον ἡ ἀποχή ἀπό κάποιες τροφές, γιά νά γίνει ἡ νηστεία μας εὐάρεστη στόν Κύριο. Ὅπως νηστεύουμε πρός καιρόν ἀπό ὁρισμένες τροφές, χωρίς νά τίς ἀπαξιώνουμε ὡς ἀκάθαρτες, χαλιναγωγώντας μέ τήν ἀρετή τῆς ἐγκράτειας τό πάθος τῆς λαιμαργίας, ἔτσι καλούμεθα νά ἀπέχουμε κυρίως ἀπό τά πάθη τῆς ψυχῆς, ὅπως εἶναι ἡ ἀπιστία, ἡ ὑπερηφάνεια, ὁ φθόνος, ὁ ἐγωισμός, ἡ φιλαργυρία, ἡ μνησικακία, ἡ κατάκρισις, ὁ θυμός, οἱ κακές ἐπιθυμίες, τό ψεῦδος, ἡ ἐπιορκία. Ἡ νηστεία μας, ἡ ἄσκησή μας γενικότερον, καρποφοροῦν ὅταν γίνονται μέ χαράν καί ταπεινό φρόνημα, χωρίς ἀνθρωπάρεσκη διάθεση, πού συχνά γεννιέται μέσα μας, μέ στόχο νά μᾶς θαυμάσουν οἱ ἄνθρωποι καί νά μᾶς ἐπαινέσουν. Ὡς φάρμακον κατά τῶν παθῶν, ἡ θεάρεστος νηστεία, μᾶς χαρίζει ὑγεία ψυχῆς καί σώματος.
Καλούμεθα ἐπίσης κατ’ αὐτήν τήν ἁγίαν περίοδον καί παρά τίς ἐξωτερικές πικρές συνθῆκες, λόγῳ τῆς σοβούσης πανδημίας, νά πυκνώσουμε ἀκόμη περισσότερον τίς προσευχές μας πρός τόν ἅγιο Θεό. Ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή μᾶς ἀνοίγει ἕνα δρόμο, τό δρόμο τῆς πίστεως, τῆς ἐν Χριστῷ ἐλευθερίας, τῆς ἀγάπης, τῆς προσευχῆς, τῆς ταπεινώσεως, τῆς πνευματικῆς ἐνδοσκοπήσεως, τῆς φιλανθρωπίας. Ἡ προσευχή, ὑπογραμμίζει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, εἶναι «ἕνωση ἀνθρώπου καί Θεοῦ, συντήρηση τοῦ κόσμου, καταλλαγή μέ τόν Θεό, μητέρα τῶν δακρύων, συγχώρεση τῶν ἁμαρτημάτων, τεῖχος πού προστατεύει ἀπό τίς θλίψεις καί τούς πειρασμούς, συντριβή τῶν δαιμονικῶν ἐπιθέσεων, πρόξενος τῶν θείων χαρισμάτων, φωτισμός τοῦ νοῦ, καθρέφτης τῆς πνευματικῆς προκοπῆς» (Ἰωάννου τῆς Κλίμακος, λόγος περί προσευχῆς). Χωρίς τήν προσευχή ὁ ἄνθρωπος ἀσφυκτιᾶ, μαραζώνει, συρρικνοῦται, νεκροῦται.
Ἀπαραίτητη ὅμως προϋπόθεση γιά νά διαλεχθοῦμε, νά συνομιλήσουμε μέ τόν οὐράνιο Πατέρα μας, εἶναι ἡ καθαρότητα τῆς ψυχῆς μας. «Γιά νά ἔχουμε παρρησία πρός τόν Θεό καί νά λαμβάνουμε ὅτι
τοῦ ζητᾶμε, εἶναι ἀπαραίτητο νά ἔχουμε καθαρή καρδιά» (Α’ Ἰωάν. γ’, 21-22), τονίζει ὁ θεῖος Εὐαγγελιστής καί θεολόγος Ἰωάννης. Μεγάλη πρός τοῦτο εἶναι ἡ συνεισφορά τῆς μετανοίας ὡς ἐλευθέρας καί διά βίου ἐπιλογῆς καί ποιότητος ζωῆς. Αὐτό στήν ἐποχή μας μοιάζει δύσκολο, ἀφοῦ ἡ ἀμετανοησία προβάλεται ἀπό τήν κοσμική λογική ὡς ἡ δέουσα στάση ζωῆς. Συμβαίνει ὅμως συχνά νά πιστεύουμε, ὅτι ἔχομεν ἦθος μετανοίας, ἀλλ’ ὅμως νά ἀπέχουμε πολύ ἀπό αὐτὴν. Προτάσσουμε στή ζωή μας τήν δική μας «αὐτάρεσκη ἀλήθεια» καί ὄχι τήν αἰώνια ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ, πού ἁγιάζει, σώζει καί ἐλευθερώνει τόν ἄνθρωπο. Ἡ αἴσθηση τῆς δικαιοσύνης, ὅπως μᾶς τήν διδάσκει τό ἱερό Εὐαγγέλιο, ἔχει ἀτονίσει μέσα μας. Γι’ αὐτό ἀδικοῦμε συχνά τούς γύρω μας, μά πιό πολύ ἀδικοῦμε τόν ἴδιο μας τόν ἑαυτό. Δέν στεκόμεθα μέ εἰλικρίνεια καί ἀνδρεῖο φρόνημα ἔναντι τῶν ἁμαρτιῶν μας, πού συνιστοῦν ἄρνησιν Θεοῦ καί ἀσθένειαν ψυχῆς. Ἀναζητοῦμε ἐλαφρυντικά, δικαιολογίες καί προφάσεις. Κατά τόν ἱερό Χρυσόστομο ὅμως ἡ μόνη ἀπάντησις στήν ἁμαρτία εἶναι ἡ μετάνοια, ἡ ὁποία ἐνεργεῖ στήν ζωήν μας ὡς φῶς πού μέ τήν παρουσία του ἀφανίζει κάθε σκοτάδι. Ἡ μετάνοια δέν εἶναι τόσον ἐπιλογή ἀνθρωπίνη, ὅσον κυρίως δώρημα τοῦ Θεοῦ σέ κάθε ταπεινή ἀνθρώπινη ψυχή πού παίρνει τήν ἀπόφαση νά ἐγκαταλείψῃ τήν χώρα τῆς ἁμαρτίας καί νά ἀγωνισθῆ γιά τήν σωτήρια ἐπιστροφή στόν «οἶκο τοῦ Πατρός». Ἡ σπουδή στά ἱερά κείμενα καί τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μᾶς διδάσκει πώς ἡ ἀληθής μετάνοια, ἡ ὁποία ἐνεργεῖται καί ὁλοκληροῦται στό μυστήριο τῆς θείας ἐξομολογήσεως, εἶναι μία ποιότητα ψυχῆς, ἕνα ἄθλημα ἐλευθερίας, πού ψηλαφᾶται καί γνωρίζεται σέ πρόσωπα. Στόν τελώνη, στόν ἄσωτο υἱό, στήν ὁσία Μαρία τήν Αἰγυπτία, στούς Ἀποστόλους Πέτρο καί Παῦλο, στόν εὐγνώμονα ληστή καί σέ τόσες ἄλλες ἁγίες μορφές πού ἡ Ἐκκλησία, τό ἁγιασμένο ἐργαστήριο τῆς σωτηρίας μας, προβάλλει διδακτικῶς ἐνώπιόν μας καθημερινῶς ὥστε νά γνωρίσουμε καί ἐμεῖς τό ποιόν, τό ἦθος καί κυρίως τήν δύναμη τῆς μεγάλης αὐτῆς ἀρετῆς.
Ἀγαπητοί μου Χριστιανοί,
«Τὸ στάδιον τῶν ἀρετῶν ἠνέωκται, οἱ βουλόμενοι ἀθλῆσαι εἰσέλθετε, ἀναζωσάμενοι τὸν καλὸν τῆς Νηστείας ἀγῶνα, οἱ γὰρ νομίμως ἀθλοῦντες, δικαίως στεφανοῦνται, καὶ ἀναλαβόντες τὴν πανοπλίαν τοῦ Σταυροῦ, τῷ ἐχθρῷ ἀντιμαχησώμεθα, ὡς τεῖχος ἄῤῥηκτον κατέχοντες τὴν Πίστιν, καὶ ὡς θώρακα τὴν προσευχήν, καὶ περικεφαλαίαν τὴν ἐλεημοσύνην, ἀντὶ μαχαίρας τὴν νηστείαν, ἥτις ἐκτέμνει ἀπὸ καρδίας πᾶσαν κακίαν. Ὁ ποιῶν ταῦτα, τὸν ἀληθινὸν κομίζεται στέφανον, παρὰ τοῦ Παμβασιλέως Χριστοῦ, ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς Κρίσεως» (Ἰδιόμελον τῶν Αἴνων Κυριακῆς τῆς Τυρινῆς).
Ἡ δέ χάρις τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ εὔχομαι πατρικῶς νά σᾶς σκεπάζει καί νά σᾶς χαριτώνει πάντοτε.
Εὐλογημένη καί σωτήρια Μεγάλη Τεσσαρακοστή.
Καλή Ἀνάσταση!
Διάπυρος εὐχέτης ὅλων σας πρός τόν Κύριον
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
Ο ΣΕΡΡΩΝ ΚΑΙ ΝΙΓΡΙΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ