Επισκέψεις στα νεκροταφεία, «αδώνια» και «γεφύρια» την Μεγάλη Παρασκευή, κάψιμο του Ιούδα το Μεγάλο Σάββατο, Λιτανεία εικονισμάτων και αυγομαχίες την Δευτέρα του Πάσχα
Έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα στην περιοχή των Σερρών
Πολλά τα έθιμα και πανάρχαια με ιδιαίτερη συμβολική σημασία αναβιώνουν τις ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας και το Πάσχα στις Σέρρες. Πολλά από αυτά τα έθιμα διατηρηθήκαν από τα οθωμανικά χρόνια, άλλα βρίσκουν τις ρίζες τους στην Αρχαία Ελλάδα και άλλα ήρθαν στην περιοχή μας από τους πρόσφυγες της Θράκης, του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Όλα μαζί συνάδουν τις ιδιαιτερότητες του νομού και τον πολιτισμό που διατηρεί ο τόπος, παρά το πέρας των χρόνων.
Μεγάλη Παρασκευή
Η Μεγάλη Παρασκευή, είναι μέρα απόλυτου πένθους για όλη την Χριστιανοσύνη, απόλυτης αργίας και νηστείας είναι ημέρα είναι αφιερωμένη στους νεκρούς. Τα νεκροταφεία επισκέπτονται πλήθος κόσμου και ανάβουν στα μνήματα των αγαπημένων τους που έφυγαν από την ζωή τα καντηλάκια και αφήνουν λίγα λουλούδια.
Το βράδυ κατά την διάρκεια της περιφοράς του επιταφίου κάθε νοικοκυρά βάζει στο κατώφλι του σπιτιού της ένα τραπεζάκι πάνω στο οποίο έχει τοποθετήσει θυμίαμα, την εικόνα του Εσταυρωμένου και λουλούδια σε ένα βάζο.
«Αδώνια»
Στη συνοικία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, κατά τη διάρκεια της περιφοράς του Επιταφίου, αναβιώνει το έθιμο «Αδώνια». Σύμφωνα με το τελετουργικό τού εθίμου, κάθε νοικοκυρά βάζει στο κατώφλι του σπιτιού της ένα τραπεζάκι πάνω στο οποίο έχει τοποθετήσει θυμίαμα την εικόνα του Εσταυρωμένου και λουλούδια στο βάζο, τα οποία είναι πασχαλιές. Δίπλα τοποθετεί ένα πιάτο με κριθάρι ή φακή, έθιμο που παραπέμπει στους «Αδώνιδος Κήπους», ένα έθιμο, το οποίο σύμφωνα με τη λαογραφική μας παράδοση και τη λαογράφο Αλεξάνδρα Παραφεντίδου, συμβολίζει τη νιότη που χάνεται γρήγορα και άδικα, όπως και ο Άδωνις που πέθανε από δάγκωμα κάπρου. Στην αρχαιότητα, την πρώτη ημέρα του εθίμου γινόταν η αναπαράσταση της κηδείας του και τη δεύτερη ημέρα η γιορτή για την ανάστασή του. Σήμερα, οι νοικοκυρές τοποθετούν τα όσπρια και το κριθάρι για να έχουν ευημερία, πλούσιες σοδειές και γεμάτο οικογενειακό τραπέζι.
«Γεφύρια»
Στην τοπική κοινότητα Νέο Σούλι του δήμου Εμμανουήλ Παππά αναβιώνει κάθε Μεγάλη Παρασκευή το μοναδικό έθιμο «Γεφύρια». Το έθιμο βρίσκει τις ρίζες του στα βάθη των αιώνων και συνεχίζεται από γενιά σε γενιά. Σύμφωνα με αυτό, νεαρές κοπέλες και παλικάρια, όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα μαζεύουν από τις αυλές των σπιτιών διάφορα λουλούδια και μεγάλα φύλλα δέντρων. Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής ξεκινά ο στολισμός των «Γεφυριών». Ξύλινες και μεταλλικές κατασκευές στο σχήμα γεφυριού τοποθετούνται ψηλά από τη μία πλευρά του δρόμου έως την άλλη.
Οι κατασκευές στολίζονται με πολλά λουλούδια και εικόνες που φέρνει ο κάθε κάτοικος από το σπίτι του. Σε όλη τη διαδρομή που θα διανύσει το βράδυ ο Επιτάφιος θα περάσει κάτω από τα στολισμένα «Γεφύρια» που θα παραμείνουν στο χωριό 40 ημέρες, έως την «Ανάληψη του Κυρίου». Μετά οι κάτοικοι θα πάρουν τα ξερά λουλούδια και τις εικόνες και θα τα βάλουν στο εικονοστάσι του σπιτιού, για να έχουν την ευλογία του Χριστού όλο τον χρόνο.
Μεγάλο Σάββατο
«Το κάψιμο του Ιούδα»
Στην Πεντάπολη, του δήμου Εμμανουήλ Παππά, μικροί και μεγάλοι περιμένουν με αγωνία κάθε χρόνο το «Κάψιμο του Ιούδα».
Το έθιμο λαμβάνει χώρα το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, μετά την αναγγελία της Ανάστασης του Κυρίου. Μόλις ακουστεί το «Χριστός Ανέστη» μικροί και μεγάλοι, με λαμπάδες από μελισσοκέρι, κατευθύνονται στην εκκλησιαστική πλατεία του Αγίου Αθανασίου, όπου καίνε το αχυρένιο ομοίωμα του Ιούδα, το οποίο κατασκεύασαν το πρωί οι νέοι του χωριού και το κρέμασαν στο «ικρίωμα», την κρεμάλα, για να το βλέπουν όλοι. Με αυτόν τον τρόπο γίνονται οι εικονικοί τιμωροί του Ισκαριώτη και καίνε τον μισητό Ιούδα. Βεγγαλικά σκίζουν τον ουρανό και οι κροτίδες σπάνε σε κάθε σημείο της εκκλησίας. Για τους περισσότερους είναι η εξιλέωση μετά το θείο δράμα.
Το έθιμο το συναντάμε και σε άλλες περιοχές των Σερρών, ενώ η Πεντάπολη κερδίζει πάντα τους περισσότερους επισκέπτες.
Δεύτερη ημέρα του Πάσχα
Λιτανεία των εικονισμάτων στο Άγιο Πνεύμα
Την Δεύτερη μέρα του Πάσχα στο Άγιο Πνεύμα του Δήμου Εμμανουήλ Παππά, μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας πραγματοποιείται το έθιμο της λιτανείας των εικονισμάτων γύρω από το χωριό και περνάει μέσα από τα χωράφια και τα ξωκλήσια. Της λιτανείας προπορεύονται τα λάβαρα και τα ιερά εξαπτέρυγα ακολουθεί ο ιερέας κρατώντας την εικόνα της Αναστάσεως και ο υπόλοιπος κόσμος με τις εικόνες στα χέρια. Με την λιτανεία οι κάτοικοι πιστεύουν ότι προστατεύονται από το κακό και ότι θα φέρει ευφορία στα χωράφια και γενικά καλοτυχία
Αυγομαχίες στην Καστανούσα Σιντικής
Στο χωριό Καστανούσα του δήμου Σιντικής αναβιώνουν κάθε χρόνο οι «αυγομαχίες» που λαμβάνουν χώρα το πρωί της δεύτερης εορταστικής ημέρας του Πάσχα. Το έθιμο βρίσκει τις ρίζες του στον ελληνικό Πόντο και συμβολίζει την Ανάσταση του Κυρίου και τη σύγκρουση του καλού με το κακό. Η προετοιμασία των αυγών ξεκινά ένα μήνα νωρίτερα, τον Μάρτιο. Αυτοί που θα συμμετέχουν στον διαγωνισμό προσέχουν τις κότες τους ως κόρη οφθαλμού. Τις ταΐζουν μόνο με καθαρό σιτάρι και λίγο άμμο, μυστικό για να κάνουν οι κότες αυγά με γερό τσόφλι. Στον διαγωνισμό χρησιμοποιούνται μόνο άβραστα αυγά κότας. Το σχήμα και το μέγεθος δεν έχουν σημασία. Ο κάθε διαγωνιζόμενος έχει στη διάθεσή του 30 αυγά. Νικητής αναδεικνύεται αυτός που έχει τα λιγότερα σπασμένα αυγά και το έπαθλο είναι, ως συνήθως, χρηματικό ποσό.
Δήμητρα Μετόκη metoki63@hotmail.com